Zaburzenia odżywiania (ang. eating disorders, ED) to pojęcie na określenie szerokiego wachlarza problemów związanych z dezadaptacyjnymi wzorcami jedzenia i postrzeganiem własnego ciała. W większości, bo w 90-95% przypadków, dotyczą dziewcząt i kobiet, a swój początek najczęściej mają w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości. Zbagatelizowane i nieleczone mogą okazać się tragiczne w skutkach, a nawet stanowić stan bezpośredniego zagrożenia dla życia. Dlatego jeśli zauważysz u siebie lub bliskich niepokojące zachowania związane z jedzeniem, nie warto ich ignorować.
Sygnały alarmowe
- Twoje myśli nieustannie krążą wokół jedzenia;
- Rezygnujesz z kolejnych posiłków, systematycznie zmniejszasz porcje jedzenia, a przekroczenie ustalonej przez Ciebie porcji wzbudza w Tobie lęk i silne poczucie winy
lub przeciwnie, masz poczucie, że nie możesz przestać jeść, także wtedy gdy nie odczuwasz głodu, jedzenie stanowi dla Ciebie pocieszenie; jesz, by uniknąć zmartwień; - Twoja samoocena i nastrój zależą głównie od tego, ile aktualnie ważysz i jak oceniasz swój wygląd, sylwetkę; panicznie boisz się, że możesz przytyć;
- Czujesz obrzydzenie do siebie, swojego ciała;
- W ostatnim czasie znacząco schudłeś/schudłaś bądź znacząco przytyłeś/przytyłaś;
- Rezygnujesz z wyjść ze znajomymi bądź regularnie przynosisz ze sobą własne jedzenie w obawie przed spożyciem nadmiaru kalorii i przybraniem na wadze;
lub podczas wyjść ze znajomymi specjalnie ograniczasz jedzenie żeby później „nadrobić” w samotności; - Samodzielnie prowokujesz wymioty lub stosujesz środki przeczyszczające w celu kontroli masy ciała;
- Czujesz przymus wykonywania ćwiczeń fizycznych, szczególnie w sytuacji, gdy zjesz „zbyt dużo”;
- Planujesz i urządzasz potajemne uczty, podczas których konsumujesz bardzo duże ilości jedzenia;
- Czujesz, że jedzenie determinuje Twoje życie.
Jeśli co najmniej kilka punktów pasuje do Ciebie, powinnaś/powinieneś skontaktować się ze specjalistą leczenia zaburzeń odżywiania.
Psychoterapia zaburzeń odżywiania
Leczenie zaburzeń odżywiania w istocie stanowi niezwykle szeroki temat. Często pacjenci szukają najpierw pomocy u dietetyka, z różnych względów obawiając się skorzystania ze wsparcia psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry. To, jakie należy podjąć kroki i z jakimi specjalistami współpracować, jest indywidualną kwestią. W przypadku zaburzeń odżywiania leczenie dietetyczne to ważny element całego procesu zdrowienia – ale nie jedyny. Chcę tym wpisem przekazać Wam, że w przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących Waszej relacji z jedzeniem naprawdę warto zgłosić się na konsultację do specjalisty z zakresu zdrowia psychicznego (psycholog, psychoterapeuta, lekarz psychiatra) i uzyskać informację na temat możliwości, po które możecie sięgnąć.
Specjalista psychoterapeuta, którego wybierzecie, powinien przede wszystkim wzbudzać Wasze zaufanie. W dalszej części tekstu przedstawię zalecenia kliniczne NICE (ang. National Institute for Health and Care Excellence) dotyczące nurów psychoterapeutycznych, co do których badania sugerują najwyższą skuteczność w leczeniu ED. Pamiętajcie jednak, że rodzaj psychoterapii to pewnego rodzaju warsztat, sztuka – za każdym warsztatem stoi jeszcze rzemieślnik, w tym wypadku terapeuta, który tak jak Wy jest tylko człowiekiem. I tak jak z niektórymi ludźmi mamy większą ochotę się przyjaźnić niż z innymi, tak samo z jednym terapeutą nawiążemy bardziej swobodny kontakt niż z drugim, nawet jeśli nie różnią się formalnymi kompetencjami.
Wracając do zaleceń NICE, dorosłym zmagającym się z anoreksją i bulimią psychiczną rekomenduje się terapię poznawczo-behawioralną zaburzeń odżywiania (CBT), a gdy ta nie jest skuteczna zaleca się rozważyć terapię psychodynamiczną. W przypadku dzieci i młodzieży przede wszystkim rekomenduje się terapię rodzin (systemową), a w dalszym stopniu indywidualną terapię poznawczo-behawioralną. Na swoich stronach terapeuci zwykle piszą w jakim nurcie pracują i jakie ukończyli szkolenia.
W ostatnim czasie popularność zyskuje także Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT), należąca do tzw. 3 fali terapii poznawczo-behawioralnej. Wstępne wyniki badań dotyczących skuteczności ACT w leczeniu zaburzeń odżywiania są bardzo obiecujące – terapia ta może być pomocna w poprawie obrazu własnego ciała, pozwala zwiększyć świadomość wewnętrznych przeżyć, uczuć, myśli, a także ustabilizować wzorce żywieniowe. ACT-em interesują się również psychodietetycy i dietetycy, korzystając z jego metod przy udzielaniu wsparcia żywieniowego.
Warto poczytać o różnych podejściach i zdecydować, które jest Wam bliskie.
PS. Proces psychoterapii niezwykle ujęła na jednym ze swoich rysunków Obrazkoterapia.
Bibliografia
- Maine, M., Hartman McGilley B., Bunnell D.W. (red.). 2013. Leczenie zaburzeń odżywiania. Pomost między nauką a praktyką. Wrocław: Elsevier Urban & Partner
- NICE 2017. National Institute for Health and Care Excellence. Eating Disorders: Recognition and Treatment. National Institute for Health and Clinical Excellence Guidline (NG69); May 2017. https://www.nice.org.uk/
- Starzomska, M., Wilkos, E., & Kucharska, K. (2018). Modern approaches to the treatment of anorexia nervosa: The third wave of cognitive-behavioral therapy. Psychiatria Polska, 52(4), 651–662. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/75338